Cebu in the Time of Marcos

Excerpts from The Economic History of Cebu City written by the author

BY JUN VELEZ | Blogger

In Cebu, Marcos' actions reverberated. Home to his last presidential foe and opposition leader Serging  Osmeña, Marcos went after the  Osmeña family.  He threw into prison Serging's son and namesake, Sergio “Serge”  Osmeña III and filed trumped up charges against him. His father Serging, symbol of opposition and defiance to Marcos who was injured in the bombing of an opposition meting de avance in Manila  had left for the United States to seek medical treatment. Like his father, Sergio  Osmeña in World War 2, Serging as a national figure was witness to violence and human frailty at the twilight of his political career.

Although  Osmeña allies, governor Osmundo Rama and Cebu City mayor Eulogio Borres retained their positions after expressing allegiance to Marcos.  He was replaced by Marcos-appointed mayors: Florentino Solon in 1978 and Ronald Duterte in 1983.

Marcos seized  Osmeña's braichild, the North Reclamation Project and left it undeveloped for years during his reign.

Loans to fund development

With the country under his total control and to justify his totalitarian rule, Marcos promised to improve the country's economy. In order to fund his development projects, Marcos borrowed heavily from foreign banks and lending institutions like the World Bank and the International Monetary Fund.

Marcos' policies seemed to have worked at first. The Philippine Gross Domestic Product (GDP) grew from P55 Billion ($7.7 billion) in 1972 to P193 Billion ($27 Billion) in 1980. The growth however was financed largely by economic aid from the United States and foreign loans made by the Marcos government. The country's foreign debt increased by $27 Billion during Marcos' stay in office. In 1983, the Philippines would default in the payment of these loans sending the peso into a free fall.

Cebu asserts independence

Just as in the past, Cebu businessmen didn't depend on the national government, on the fate or direction of their enterprises. With an economy tied with the world market for centuries, Cebuanos looked beyond the political turmoil of the country and looked for opportunities abroad. But unlike in colonial times, Cebu City's industries have diversified. Both local and foreign markets have been tapped in the creation of wealth by many Cebu City residents.

By the 1970s, the center of Cebu City's commercial activity had shifted from Magallanes St. to Colon St. After fire burned the iconic Dona Modesta Singson Gaisano's White Gold House, her children opened several Gaisano stores along Cebu's oldest street, Colon in the old Parian district. Other department stores followed Like Fairmart, Plaza Fair and Gaw.

There were also department stores in other parts of the city especially in the area close to the Fuente  Osmeña Circle, considered as the city's uptown district. In 1985, John Gokongwei opened Robinson's Department Store right in front of the Fuente  Osmeña Circle. Along the same street in Gen. Maxilom Ave. were Rustan's Department Store and  Gaw Fashion Square. In the North Reclamation Project was where the Gaisanos rebuilt White Gold Department Store. Named after the original White Gold in Juan Luna Street, it catered to the upscale market .

But it wasn't in retail  that Cebu made its mark  as a post-frontier economy. Cebu-made furnitures found their way to the world market. Pioneered by a scion of the Aboitiz clan, Maria Aboitiz of Mehitabel and an American, John McGuire in the 1950s, the furniture industry boomed in the late 1970s and early 1980s. It served as a silver lining in an era characterized by political turmoil  and bleak financial future for many. As in the 19th century when trade with foreign markets uplifted the lives of Mestizos, furniture export from the port of Cebu in the 1980s made Cebuanos engaged in the business wealthy. At a time when foreign aid and loans sustained Philippine economy, Cebuano furniture-makers were bringing into the country precious dollars that helped boost the country's foreign reserves.

While in the media, both foreign and national, a gloomy picture of the Philippines was often depicted, in Cebu, Cebuano furniture manufacturers raked in thousands of dollars from export of furniture, proving once again the dynamism and resilience of Cebu's economy and the innovativeness and initiative of Cebuaos. While the rest of the country was in dire economic and political strain, Cebu rattan furniture manufacturers helped Cebuanos cope with the crisis.

Serging's transfer of the airport, the expansion of the Cebu port facility with the Cebu International Port (CIP) and the construction of the Mandaue- Mactan Bridge led to the development of  metropolitan Cebu especially the cities of Mandaue and Lapulapu. As a matter of fact, Mandaue City today is home to 68% of funiture manufacturers. Cebu City is second with 28%.

End for Marcos

Questions of legitimacy hounded Marcos. Ruling without a mandate from the people, Marcos was forced to call for a snap election in 1986, almost three years after the  death of Ninoy Aquino. In an unprecedented development, Ninoy's widow, Corazon Aquino challenged Marcos and ran as president. The contrast was stunning but it was lost on Marcos, already isolated and out of touch with the course the nation had taken. Marcos, an aging and sickly dictator with a face bloated from complications of a failed kidney transplant,  was a shadow of his former self. Cory, a woman, grieving widow, loving wife and mother and a well-educated member of old elite class posed serious threat to Marcos' autocratic rule. Cory's presence alone was a refreshing breeze in the dreary, blood-tainted national politics.

The United States, however, supported Marcos until it was no longer tenable to do so. The mistake almost sidelined America in one of the defining events of the 20th century: the 1986 Edsa Revolution. In a scene  reminiscent of the American defeat in Vietnam, America was forced to airlift Marcos as thousands of people stormed Malacanang. Palace.

Marcos' Revolution from the Center

Ang simbahan sa Aloguinsan

 [This article was first published in Sun.Star Bisdak]
 
Kabahin kaniadto ang Aloguinsan ug ang katawhan niini sa lungsod sa Pinamungahan. Gikan sa pagkabarangay, nahimo kining lungsod niadtong 1886. Hinuon, nagpabiling sakop ang mga taga Aloguinsan sa parokya sa Pinamungahan hangtod 1912.

Tungod sa kalayo sa Pinamungajan gikan sa Aloguinsan, nihangyo ang mga lumulupyo nga magtukod sila ug ilang kaugalingon parokya. Tuod man, niadtong 1912, natuman kini. Unang nahimong kura paroko mao si Rev. Fr. Mariano Ruiz.
Lahi sa kasagaran simbahan sa Parokya ni San Rafael Arkanghel sa Aloguinsan, nga nahimutang sa kasadpang bahin sa Sugbo. Nahimong parokya atol sa pagsakop sa Amerika sa Pilipinas, dayag sa palibot sa simbahan ang impluwensiya sa Amerika.

Unang mosugat sa manimbahay ang dakong punoan sa acacia nga anaa sa ganghaan sa simbahan. Panahon pa sa mga Amerikano gitanom ang maong kahoy. (Dala sa mga Amerikano ang mga acacia. Dili kini lumad sa Plipinas.)

Lahi sa kasagarang makita gawas sa mga simbahan, walay plaza ang simbahan ni San Rafael nga puno sa mga tanom, suga ug lingkuranan. Hawan nga luna nga gitamnan ug carabao grass ug duha ka managlagyo nga rebulto ang bugtong makita sa atubangan niini. Sa kilid sa simbahan, anaa ang gilinya pagtanom nga mga lumad nga kahoy sama sa tugas ug nangka nga nakahatag ug landong.

Nahimutang sa usa ka habog nga bahin sa lungsod diin makita ang kadagatan sa Sugbo ug ang mga estruktura sa lungsod, ang simbahn haom sa pagpamalandong sa mga butang langitnon. Sa sulod sa simbahan walay makita nga retablo ug daghang mga imahen. Hawan ug yano ang disenyo niini. Tukma kini alang sa usa ka simbahan nga gipahinungod sa usa ka anghel.

Usa sa mga arkanghel si San Rafael apan wala kaayo mahisguti ang iyang pangalan sa Bag-ong Testamento (New Testament) diin ang sagad malakbitan og saysay mao lang si San Gabriel ug si San Michael. Nahisgotan ang ngalan ni San Rafael sa Karaang Testamento (Old Testament) sa libro ni Tobit ug adunay gamay sa ebanghelyo ni Juan. Unang gitugotan nga mahimo siyang patron sa Cordova sa Espanya diin siya ingon nga nagpakita.

Makasaysayanon ang bungtod nga gitarokan sa simbahan ni San Rafael sa Aloguinsan. Nag-umbaw sa kapatagan ug kadagatan sa lungsod, nahimo kining kabahin kaniadto sa depensa nga gimugna ni Padre Julian Bermejo batok sa mga Moros nga mangdagit ug mga Bisaya aron himuong ulipon.

Niadtong ika-19 nga siglo, sa nahimutangan sa simbahan, usa ka bagtinganan ang gibutang kansang tingog maoy nagsilbing pahimangno sa mga lumulupyo. Bagtingon kini aron pagpahibalo sa mga lumulupyo nga tali-abot gikan sa dagat ang mga Moros.

Gikan sa usa ka baluarte sa atbang nga pangpang daplin sa dagat, makita sa tigbagting ang mga senyales kabahin sa nagpadung nga mga kaaway.

Sa karong panahon, ang maong pangpang, nga anaa sa luyo sa munisipyo, usa na ka maanindot nga suroyananan, sama sa simbahan ni San Rafael ug sa mga estruktura nga kalambigit niini, diin dayag ang Espanyol ug Amerikanhong impluwensya sa atong pagtuo.

WOMEN | Kababayen-an nga nangahas alang sa kausaban

(This article was first published in Sun.Star Bisdak magazine.)

Atong hinumdoman ang mga babayeng Sugbuanon sa mga nilabay nga katuigan nga may dakong tipik sa managlahing mga panid sa kasaysayan sa Sugbo ug sa nasod, ilabi nga sila nangahas nga mousab sa dagan sa katilingban.

REYNA JUANA

Si Reyna Juana, asawa ni Rajah Humabon, usa sa mga Sugbuanon nga unang nahimong Kristiyano.  Gibunyagan siya ug si Rajah Humabon uban sa ilang mga sakop niadtong 1521. Gisugdan ang maong seremonyas pinaagi sa pag-ugbok sa usa ka kahoy nga krus. Pagkahuman, gihatag ngadto kang Juana ang imahen sa Santo Nino.

Matud pa, human nibiya ang mga Katsila, nibalik sa ilang karaang tinuhoan ang mga Sugbuanon. Giibot nila ang krus. Apan gipadamgo si Juana sa usa ka bata nga nag-agni kaniya sa pag-ugbok pagbalik sa krus. Dihang iyang nailhan ang bata nga mao diay ang Sto Nino, iyang giingnan ang iyang bana nga ibalik pagpabarog ang krus. Ang mga tipik sa orihinal nga krus gibutang na karon sa replica sa krus ni Magellan sa may Basilica del Sto. Niño.

ESPERANZA UG GUADALUPE VELEZ

Anak silang Esperanza ug Guadalupe Velez nilang Jacinto Velez y Roa ug Josefa Climaco y Noel, adunahang magtiayon sa Parian. Pag-umangkon sila ni Juan Climaco, heneral sa rebolusyonaryong pwersa nga nakigbatok sa mga Katsila ug nahimong gobernador sa Sugbo niadtong 1902. Ilang igsoon ang rebolusyonaryong si Marcial Velez.

Aktibong mga dumadapig sa rebolusyon ang duha. Mitabang sila sa hilom sa mga sundalong rebolusyonaryo. Dihang mibalik ang “kalinaw” sa Sugbo human sa pagtahan sa mga Sugbuanong heneral ug sa ilang mga sundalo ngadto sa mga Amerikano, nahimong Hepe sa Polis si Marcial. Apan nianang 1901, nibalik si Marcial pagkarebelde, butang nga gikasuko pag-ayo sa Amerikanhong awtoridad.

Tungod niini gisamok ang managsoon sa Amerikanhong militar ug gipasanginlang mga dumadapig sa rebolusyon. Gisulod ang ilang panimalay ug gi-ukay ang ilang mga kabtangan. Gisukitsukit sila sa wa pa buhii ug ang ilang amahan gibalhog sa Fort San Pedro.  Human nakagawas si Don Jacinto, mibiya ang pamilyang Velez padulong sa Hongkong, diin didto namatay si Don Jacinto.

FELICIDAD CLIMACO

Ubos sa mga Amerikanong kolonyalista, gitugotan ang mga Sugboanon sa pagpili sa ilang gustong mahimong representante o opisyal sagobyerno. Apan walay labot ang mga babaye. Usa sa dayag nga misupak niini mao si Felicidad Climaco, nga gikan  sa usa sa mga inilang banay sa Parian ug kaliwat ni Juan Climaco.

Aktibo si Felicidad sa mga kalihokan alang sa kagawasan sa Pilipinas ug sa paghatag sa mga kababayen-an sa katungod sa pag-apil sa piniliay. Kadaghan siya midiskurso, susama niadtong ika-10 sa Pebrero 1933 diin siya mibatbat atubangan sa 15,000 ka mga tawo, nga naglakip sa mga inila sa katilingban. Siya lamang ang babayeng mamumulong niadtong higayona. Niadtong 1937, nakab-ot niya ang iyang gitinguha dihang gitugtan ang mga kababayen-an sa pagbotar sa labing unang higayon.

MODESTA SINGSON GAISANO

Natawo si Doña Modesta niadtong tuig 1885 sa dakbayan sa Sugbo. Anak siya ni Go Bo Tiao nga mas nailhan isip Pedro Gotiaoco, usa ka prominente ug adunahang negosyanteng Insik sa Sugbo sa hinapos nga bahin sa ika-19 nga siglo ug sa sayong bahin sa ika-20 nga siglo. Niadtong 1933, miabli siya ug ang iyang banang si Jose Sy Lingkee og tindahan sa San Nicolas. Sa dihang mikita ug milambo kini, mibalhin sila sa downtown nga bahin sa Siyudad sa Sugbo.

Sayo nga namatay ang iyang bana. Apan wala kini nahimong babag sa paglambo sa negosyo nga ilang gisugdan. Nagsilbi si Doña Modesta isip amahan ug inahan sa iyang mga anak. Niadtong ikaduhang gubat sa kalibotan, wala niya igsapayan ang risgo ug nitabang siya sa mga gerilya sa Bohol, diin siya ug ang iyang pamilya nibakwit. Human sa gubat, gitabangan niya ang mga kabos nga mga batan-on aron makaeskwela ug mahaw-as sa kalisod.

INDAY NITA CORTEZ DALUZ


Isog, ligdong ug mapaubsanon – mao kini ang mga pulong nga mohulagway kang Inday Nita Cortez Daluz. Yano lamang siyang magsisibya sa radyo dihang nalambigit siya sa pulitika ug sa pakigbisog batok sa diktadoryang Marcos.

Nahimo siyang inspirasyon ug pabilo sa nagkalig-on nga pagbatok sa rehimeng Marcos dinhi sa Sugbo. Ang iyang walay kokahadlok nga mga diskurso ug sibya sa radyo niagni sa daghang Sugboanon sa pagsukol sa salawayong kagamhanan ni Marcos.

KASAYSAYAN | Ang Prensa sa Sugbo ug ang Martial Law

(This article was originally published in SunStar's Bisdak Magazine.)

Matag Septyembre saulogon sa prensa sa Sugbo ang Press Freedom Week, ang tinuig nga pagtimaan sa kagawasan sa prensa sa nasud. Ipahigayon kini atol sa kasumaran sa pagdeklarar sa Martial Law niadtong ika-21 sa Septyembre 1972.

Ang maong kasaulogan maoy paagi sa lokal nga prensa sa paghinumdom sa pagkawagtang sa kagawasan dihang proklamar ni kanhi presidente Ferdinand Marcos ang balaod militar. Daghang mga Pilipinong intelektwal ang gipangbalhog sa prisohan niadtong panahona, sama sa mga magtutudlo, pulitiko, abogado, mga tinun-an ug peryodista.

Sa sinulat ni Godofredo Roperos kabahin sa kasaysayan sa media sa Sugbo, iyang giasoy ang pagkapriso sa mga Sugbuanong manunulat pipila ka adlaw human sa deklarasyon sa Martial Law. Usa sa prominenteng personalidad nga gidakop mao ang bantog nga Sugbuanong intelektwal ug manunulat nga si Dr. Resil Mojares sa University of San Carlos, kinsa gipriso sa Camp Sergio Osmena Sr. sa dalan Osmeña Blvd.

Human buhii si Mojares, iyang gigahin ang iyang oras ug panahon sa pagsulat og mga libro ug sa pagtukod sa Cebuano Studies Center, diin siya nagsilbi isip founding director niadtong 1975 hangtud sa 1996.

Sa mga nagpabiling aktibo sa prensa sa Sugbo, dili dayag ang ilang pagsupak sa kagamhanan ni Marcos. Usa nila mao si Job Tabada, usa ka peryodista gikan sa Dumaguete City ug estudyante sa Silliman University kinsa nahimong kabahin sa Visayan Herald panahon sa Martial Law. Hilom siya ug iyang mga kaubanan nga nibatok sa kagamhanan ni Marcos.

Ang dayag nga nisupak kang Marcos mao ang mga brodkaster ug komentarista sa radyo. Gani pipila kanila ang napili nga mga assemblyman sa Batasang Pambansa sama nila ni Natalio “Talyux” Bacalso niadtong 1978 ug Inday Nita Cortez Daluz niadtong 1984.

Laing mga Sugbuanong  wala nakagusto sa deklarasyon sa Martial Law mao ang chairman sa board sa Sun.Star Cebu nga si Atty. Jesus Garcia Jr. ug ang kanhi general manager niini nga si Orlando Carvajal.

Usa sab ka magsusulat, gipalit ni Garcia niadtong 1985 tinabangan sa iyang amahan nga si Atty. Jesus Garcia Sr. ang Sun.Star Daily nga gipasiugdahan sa iladong Marcos crony nga si Anos Fonacier ug sa editor sa The Freeman nga si Atty. Pachico Seares.

(Si Seares usa sab sa nagbuhi sa The Freeman niadtong 1965 isip editor niini. Gimugna isip usa ka magasin ni Paulino Gullas niadtong 1919, nasira ang The Freeman dihang niulbo ang Ikaduhang Gubat sa Kalibutan. Nabalik kini pagpatik niadto lang 1969 isip usa na ka mantalaan. Si Seares kinsa gradwado sa University of the Visayas ug editor sa Visayanian, ang student publication sa eskwelahan, mao ang unang editor niini human kini mabalik pagpublikar.)

Human napalayas si Marcos ug iyang pamilya gikan sa Malacanang, nibalik ang kadasig sa prensa sa Sugbo. Ubos ni Garcia ug Seares, nilambo pag-ayo ang Sun.Star. Isip tag-iya, nimugna sab si Garcia og uban pang mga mantalaan ug magasin, lakip na ang Bisdak magasin ug Sun.Star Superbalita.

Nisulat pagbalik si Dr. Mojares alang sa prensa pinaagi sa Sun.Star Weekend, usa ka ma-Domingo nga magasin sa Sun.Star Daily (Sun.Star Cebu na karon). Ang iyang lindog nga Footnotes to an Absent Text gihimong libro nga giulohan og House of Memories, usa sa labing maayong libro nga natagik ni Mojares.

Sa laing bahin, duha ka English nga peryodiko ang nadugang niadtong hinapos nga bahin sa dekada 90: ang Independent Post ug ang Cebu Daily News sa Philippine Daily Inquirer. Gipasiugdahan ang Independent Post, usa ka broadsheet nga mantalaan, sa mga yanong manunulat ug peryodista sama nila ni Dr. Resil Mojares ug Nini Cabaero (editor na karon sa sunstar.com.ph). Bunga sa kakulang sa pondo nisira ang Independent Post pipila ka tuig human kini unang napatik.

Human sa Philippine Daily Inquirer, nisulod sab  ang Philippine Star dinhi sa Sugbo pinaagi sa pag-angkon og shares sa The Freeman.

Karon, gawasnon na sab pagbalik ang prensa sa Sugbo sama sa mga tuig sa wala pa gideklarar ang Martial Law. Hinuon adunay mga bag-ong hagit sa mga mantalaan sama sa kompetisyon gikan sa mga online newspapers ug uban nga mga websites nga dili lamang mabasa apan adunay madungog ug makita sab nga mga salida bisan unsang orasa. Sukwahi hinuon niini ang mga Bisaya nga mantalaan nga inay mohinay, nikusog hinuon ug nagsige og saka ang gidaghanon sa bumabasa. / Jun Velez, RAFI